İttihad-ı İslam düşüncesinin bir yayın organı olan Sırat-ı Müstakim mecmuası, Ebu’l-Ula Zeyne’l-Abidin (Mardin) (1881-1957) ve Eşref Edip Fergan (1882-1971) tarafından 14 Ağustos 1324 (1908) tarihinde yayın hayatına başlamış bir dergidir. Mecmuanın başyazarı Mehmet Akif Ersoy’dur. 24 Şubat 1912 yılına kadar “Sırat-i Müstakim” ismiyle, 183. sayısından itibarense “Sebilürreşad” adıyla yayın hayatına devam etmiştir. Kurtuluş Savaşı süresince önemli hizmetler gören dergi, dikkatleri üzerine çekmiş ve Başkumandan Mustafa Kemal derginin yazarlarını Ankara’ya davet etmiştir. Mehmet Akif ile buraya gelen Eşref Edip, derginin yayınına burada devam etmişlerdir. Sebilürreşad’da yayınlanan yazılar, milli hükümet tarafından çoğaltılarak cephelere gönderilmiş ve bütün askeri kıtalarda okunmuştur. Cephede askerin Anadolu’da da halkın motivasyonunu sağlayan dergi, 5 Mart 1925 yılına kadar haftalık olarak kapak hariç 16 sayfa olmak üzere ve aralıksız yayınlanmıştır. Söz konusu tarihte derginin, yayın hayatına ara verilmek zorunda kalınmıştır. Bundan sonra yeni harflerle ilk basımı Mayıs 1948’de olmuş ve kesintisiz olarak Mart 1965 tarihine kadar yayınlanmıştır.
Sebilürreşad’da “Genç Hıristiyanlar Cemiyet”i diye zikredilen Young Men’s Christian Association (YMCA) ve kadınlar arasında faaliyet gösteren Young Women’s Christian Association (YWCA) adlı teşkilatlar hakkında üçü Mecdüddin adıyla diğer üçü ise haber şeklinde olmak üzere toplamda 6 adet makale bulunmaktadır. Bu makalelerde geçen bilgileri kısaca sizinle paylaşmak istiyorum.
Genç Hıristiyanlar Cemiyeti’nin İstanbul’da bir şube açmasıyla (21 Kanunsani 337 Cuma günü) Muhammed Ali Ayni Bey, bu cemiyetten ve tehlikelerinden bahseden bir yazıyı İkdam Gazetesi’nde yayınlamıştır bilgisi verildikten sonra Cemiyet hakkında bilgi verilmektedir. Buna göre YMCA, 1844 yılında George Williams tarafından Londra’da kurulmuş bir misyoner teşkilattır. Dünya üzerinde 27 ülkede 9065 şubesi, 1.330.532 üyesi ve 120 milyon doları bulunmaktadır. Türkiye’de ayıntep (Gaziantep) ve Maraş Amerikan Kolejleri ile de irtibatlıdır. Cemiyet binasında eğlence programları ve konferanslar düzenlenmektedir. Üzüntü verense Cemiyetin İstanbul’daki erkek şubesine üye olan geçlerden 46’sının Müslüman Türk evladı olmasıdır. Aynı zamanda cemiyetin kadınlar şubesi cağaloğlu’nda (İstanbul) kurulmuştur. Burası erkek şubesine nazaran daha aktiftir. Müslüman Türk kızları ve bilhassa öğretmen bayanlar buraya büyük ilgi göstermektedir. (Mecdüddin, Genç Hıristiyanlar Cemiyeti ve Faaliyetleri-I, C.19, S.493, 1338, ss.265-268)
YMCA’nın kadınlar şubesinin (YWCA) faaliyetlerini ve Amerikan misyonerlerine yardımlarını konu edinen makalede istanbul şube başkanının Mrs. Piyadi adındaki amerikalı bir kız olduğu bilgisi yer almaktadır. Teşkilata üye olanlardan yıllık 150 guruş üyelik aidatı alındığı ve eğer 13-16 yaş gurubunda iseler aidatın 75 guruşa düştüğü belirtilmektedir. Burada jimnastik dersleri, ingilizce ve fransızca kursları ile eğlence programları düzenlenmektedir. 24 Ağustos 337 akşamına kadar cemiyete 183 üye katılmıştır. Fakat yine acı olan birşey vardır ki o da üyelerin çoğunun Müslüman Türk kızları olmasıdır. Bununla beraber İngilizlerin İstanbul’u işgalleri döneminde İngiliz Yüksek Komiserliği tarafından ingilizce (orient news) adında bir gazetenin İstanbul’da yayınlandığı ve bu gazetenin 25 Aralık 337 tarih 158 numaralı nüshasında Genç Hıristiyanlar Cemiyeti hakkında bir beyanname neşredildiği bilgisi yer almaktadır. Bu beyannamede Cemiyet’in istanbul’da 2 şubesinin bulunduğu, mezhepler arası bir teşkilat olduğu, 2,5 yıldır kulüpler,dershaneler ve yaz kampları ile 1200’den fazla üyeye ulaştığı, cemiyette çalışan memurların maaşlarının Amerikadan temin edildiği bilgisinin yanı sıra faaliyetleri ile Hıristiyanlık ve Amerika’nın çıkarlarına katkı sağladığı belirtilmektedir. (Mecdüddin, Genç Hıristiyanlar Cemiyeti-2, C.25, S.495, 1338, ss.7-8)
Cemiyetin kurucusu George Williams’ın hayatı hakkında bilgi verilen bu makalede 1894 yılında Cemiyetin kuruluşunun 50. yıl dönümü kutlamalarında İngiltere Kralı tarafından Williams’a “sir” ünvanının verildiği belirtilmektedir. Williams 1905 yılında ölmüştür. Cemiyetin Türkiye’deki temsilcisi ise hem Amerikan misyoner cemiyetinin hem de Kitab-ı Mukaddes şirketinin reisi olan Victor William Bet’tir. (Mecdüddin, Genç Hıristiyanlar Cemiyeti-3, C.20, S.497, 1338, ss. 43-45)
İslami şeairi yıkmak üzere İstanbul’un farklı semtlerinde şubeler açan muzır cemiyetin, gençleri özellikle de genç kızları baştan çıkarmak, onların hissiyatı diniyelerini ve milliyelerini kökünden sarsmak istemektedir haberi yer almaktadır. Hatta bu teşkilat üyeleri müesseselerinin devamının sağlanması için Lozan Konferansı’na temsilciler de göndermiştir. Cemiyetin yıkıcı faaliyetleri engellenmelidir. (Genç Hıristiyanlar Cemiyet, C.21, S.530, 1339, ss.66-67) Lozan’da Amerikan temsilcisi Mr. Garov: Amerikan genç Hıristiyanlar cemiyetine imtiyazlar verilsin demiştir. (Lozan Konferansında Misyonerlerin Faaliyetleri, C.21, S.528-529, 1339, s.70)
Rumca gazeteler yazıyor “Genç Hıristiyanlar Cemiyeti her sene yapılmakta olan hafta ayinlerine iştirak etmek üzere Rum Patrikhanesi’ne de davetiye göndermişler. Sen sinodun kararıyla Papaz Atinasyad, Genç Hıristiyanlar Cemiyeti’ndeki ayinlerde hazır bulunmaktadır.” Bu hadise göstermektedirki Cemiyet gizli gizli yaptığı faaliyetlerini açığa vurmaya başladı. Tanin Heyet-i Hayriye Müdürü Baha Bey’in Anadolu’nun her köşesine kadar şube açmasını istediği cemiyet budur. Memleketin her yerine papas mekteplerinin açılması onları cüretlendiriyor, haberi yer almaktadır. (Genç Hıristiyanların Faaliyetlerini Açığa Vurmaları, C.25, S.625, 1340, ss.13-14)