1-Çatalbaş, Resul (2015), Radikal Reformistler: Hıristiyanlıkta Anabaptist Hareket, Ankara: Berikan Yayınları.
2-Çatalbaş, Resul, “Anabaptist Hareket Perspektifinde İslam ve Müslüman Türkler”,
Radikal reformistler, Hıristiyanlık tarihinde çok uzun süre teolojik ve toplumsal anarşistler olarak görülmüş ve 16. yüzyıldaki dini reformun kötü aşırılıkları kabul edilmişlerdir. Hatta onları reformasyonun deformasyonu olarak isimlendirenler olmuştur. Ancak 20. yüzyıla gelindiğinde onlara daha ılımlı yaklaşılmaya başlanmıştır. Bundan sonra reformun meşru ve tutarlı ifadesi olarak görülmüşlerdir. Çalışmamıza konu edindiğimiz Anabaptist hareket, radikal reformun bir koludur. Bu hareket reform döneminde Avrupa’nın değişik ülkelerinde birbirinden bağımsız olarak ortaya çıkmıştır. Günümüzde varlıklarını devam ettiren Mennoitler, Amişler, Hutterciler ve Kardeşler gruplarının ataları Anabaptist hareket mensuplarıdır.
1-Mennoitler (Mennocular)
Mennoitler Anabaptist hareket içerisindeki en büyük ve karmaşık grup olarak görülürler. İsimlerini Hollanda’da Roma Katolik bir papazken 1536’da Anabaptist harekete katılanMenno Simons’dan (1496-1561) almışlardır. Simons’un takipçileri 1545’in başlarında“Mennists” olarak isimlendirilmiştir. Daha sonra Hollanda’nın dışında bu isimlendirme“Mennonists” ve nihayet “Mennonites” olarak değişmiştir.
(Mennocu Lynford Wenger ile birlikte, Lancaster, 2014)
2-Amişler
Anabaptist hareketin bir grubudur. Hareketin başlamasından 170 yıl sonra 1693 yılında İsviçre ve güney Almanya’daki Kardeşler, Amişler ve Mennoitler olmak üzere ikiye ayrılmışlardır. İsimleri İsviçre Anabaptist kilisesi önderi olarak öne çıkan Jakob Ammann’dan (1644-1730) türetilmiştir.
3-Hutterciler
Günümüzde Çek Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer alan Moravya’da Türklere karşı yapılacak savaş için vergi verilmesi konusunda yaşanan tartışmalarda vergi vermeyi reddeden ve mukavemetsizlik ilkesini savunan Stäbler grubundan bazı kimseler, Mesih’in dönüşünden önce herhangi bir özel mülk sahibi olmanın yararsız olduğuna inandılar. Bu çerçevede topluluklarında yiyeceklerini, giyeceklerini ve evlerini birbirleriyle paylaşmayı görev kabul ettiler. Onlar için kardeşine karşı sevginin en önemli göstergesi bu ilke oldu. Bununla beraber söz konusu kişiler, komünyon ayininde ekmek ve üzüm suyunun kendi özelliklerini tamamen kaybetmesi gibi kardeşler içerisinde de kişinin tüm benliğini eritmesi gerektiği fikrini türettiler. Bu ilkeler çerçevesinde Tanrı’nın krallığında diğer insanlara sadakatin öncelikli olduğunu gösterecek, Jakob Hutter’in önderliğinde birleşen bu gruba daha sonradan Hutterciler adı verilmiştir. Grup ismini hareketin ilk liderlerinden olan ve 1536’da heretik kabul edilerek yakılan Jakob Hutter’den almıştır.
4-Kardeşler
İlk Kardeşler grubu, Alman Baptist Kardeşler veya Dunkers (Dunkards, Tunkards)’lar olarak bilinir. Çünkü yetişkinleri suya batırarak (dunked) vaftiz etmişlerdi. Grubun ilk lideriAlexander Mack Sr. (1679-1735)’dür. Bu grubun 16. yüzyıl Anabaptist hareketten organik bağı yoktu. Ancak inanç ve uygulamaları Anabaptist hareket ve 17. yüzyıl radikal Pietizm’den etkilenmişti.